Uit onderzoek van het CBS van 2022 volgt dat 9,6 miljoen van de Nederlanders tussen de 15 en 75 jaar in het derde kwartaal van 2022 betaalde werkzaamheden verrichtten. Betaalde werkzaamheden bestaan uit witte en zwarte werkzaamheden. Met witte werkzaamheden wordt bedoeld de voor de werkzaamheden ontvangen inkomsten waarover belasting en premie worden betaald en met zwarte werkzaamheden de voor de werkzaamheden ontvangen inkomsten waarover géén belasting en premie worden betaald. Het uitvoeren van zwarte werkzaamheden is strafbaar in Nederland.
Wat nu als iemand door toedoen van een ander een ongeval overkomt en als gevolg van dat ongeval zijn of haar zwarte werkzaamheden (tijdelijk) niet meer kan uitoefenen? Kan het verlies van deze zwarte inkomsten dan worden meegenomen bij de begroting van de letselschadevergoeding of moet dit buiten beschouwing worden gelaten gelet op het feit dat zwart werken verboden is? Deze vraag houdt de gemoederen al gedurende lange tijd flink bezig.
24 november 2000
24 november 2000 is de dag waarop het eigenlijk allemaal begon. Op deze dag liet ons hoogste rechtscollege zich namelijk uit over de vraag of dat het gemis van zwarte inkomsten moet worden meegenomen bij het bepalen van de letselschadevergoeding. Ons hoogste rechtscollege oordeelde dat dit verlies wél voor vergoeding in aanmerking komt, maar de verloren zwarte inkomsten dienen dan wel te worden verminderd met de belasting en premie die hadden moeten worden afgedragen. Bij het begroten van de schadevergoeding moet dus rekening worden gehouden met het nettobedrag.
Periode van 24 november 2000 tot 15 november 2022
Nadien hebben veel lagere rechters zich over dezelfde vraag als ons hoogste rechtscollege op 24 november 2000 gebogen. Het overgrote deel van deze rechters heeft het standpunt van ons hoogste rechtscollege gevolgd. Er is ook tegengeluid opgekomen. Zo oordeelde bijvoorbeeld de rechtbank Noord-Holland op 16 januari 2020 dat het verlies van zwarte inkomsten niet moet worden meegenomen bij de begroting van de letselschadevergoeding, omdat bij zwarte werkzaamheden sprake is van belastingontduiking. Belastingontduiking moet volgens deze lagere rechter worden gezien als een niet-rechtmatig belang (een belang in strijd met de openbare orde of de goede zeden) dat volgens de Nederlandse wetgeving in principe niet voor vergoeding in aanmerking komt.
Ook in de literatuur bestaan voor- en tegenstanders. Zo acht de een het vergoeden van het verlies van zwarte inkomsten strijdig met de wetgeving en maatschappelijk onwenselijk en de ander is juist van mening dat als sprake is van werkzaamheden die op zichzelf zijn toegestaan, het niet betalen van belasting en premie over de werkzaamheden slechts onrechtmatig is tegenover de fiscus en niet tegenover de aansprakelijke partij in het letselschadeproces.
15 november 2022
Op 15 november 2022 heeft ook het Gerechtshof Den Haag de vraag moeten beantwoorden of dat het gemis van zwarte inkomsten moet worden meegenomen in het kader van het letselschadeproces. Veel voor- en tegenargumenten hebben de revue gepasseerd. Alles overwegende heeft deze lagere rechter de algemene lijn in de rechtspraak bevestigd: het verlies van deze inkomsten kan worden aangemerkt als schade die voor vergoeding in aanmerking komt.
Visie
Ik vraag mij af of dat de betreffende discussie omtrent het verlies van zwarte inkomsten nog langer moet worden gevoerd. In mijn visie is door de komst van de uitspraak van ons hoogste rechtscollege van 24 november 2000 namelijk duidelijkheid ontstaan: het verlies behoort te worden meegenomen in het kader van het letselschadetraject. Dit rechtscollege is het rechtscollege dat onder meer verantwoordelijk is voor de bevordering van rechtseenheid in ons land. Op het moment dat ons hoogste rechtscollege zich uitlaat over een bepaalde aangelegenheid, dan wordt in principe van de lagere rechters verwacht dat zij in het vervolg op dezelfde manier over die aangelegenheid oordelen. Daarmee kan mijns inziens veel betekenis aan de uitspraak van 24 november 2000 worden toegekend.
Dit blog is geschreven door mr. E.W. (Elise) van Kempen, werkzaam bij Nostimos Letselschadedeskundigen.